Αποκάλυψη: Κυνοσούρα και Τύμβος των Σαλαμινομάχων - Πως φτάσαμε στην καταστροφή Μέρος Α

"Ο Πέτρος Θέμελης είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας και κατέθεσε την άποψη του για την καταστροφή του τύμβου .Τη παραθέτουμε ως το καταλληλότερο πρόλογο μαζί με την απόφαση της υπουργού πολιτισμού Μελίνας που κηρύσσει την ευρύτερη περιοχή...

Αρχαιολογικό και Ιστορικό Τόπο.

Το ΦΕΚ 305/26.5.1982 υπογραμμένο για δέυτερη φορα απο το ΦΕΚ 84/Β.2.69 από την Μελίνα

«Χαρακτηρίζουμε ως αρχαιολογικό και ιστορικό τόπο τον όρμο των Αμπελακίων (όπου και η αρχαία πόλη της Σαλαμίνας) με ολόκληρη τη Χερσόνησο της Κυνοσούρας και τη Χερσόνησο των Αμπελακίων όπου έγινε η περίφημη ναυμαχία που αποτελεί το σπουδαιότερο γεγονός της αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας.»
Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί αν ισχύει το γράμμα του νόμου; Ο νόμος; Για ποιους, για ποιους όχι και γιατί; Η απάντηση θα αναδυθεί αβίαστα μέσα από μικρή αναδρομή σε δημοσιεύματα, συνεντεύξεις, διοικητικές αποφάσεις, πράξεις, παραλείψεις.

Πως φτάσαμε στη απαράδεκτη κατάσταση;

«Η Κυνοσούρα είναι τόπος εύκολου κέρδος. Πηγαίνει ο κάθε αεριτζής που εκμεταλλεύεται τη σημερινή κατάσταση και κάνει τη δουλειά του»
Παναγιώτης Ζώτος, λεβητοποιός


Tο 1964 κηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος, ενώ ένα χρόνο μετά διενεργήθηκαν οι πρώτες ανασκαφές.


Η ιστορία της διαμάχης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας με τη Ναυπηγική Εταιρεία, η οποία είναι εγκατεστημένη στη θέση όπου στην αρχαιότητα ήταν ο τύμβος, ανάγεται στην εποχή της δικτατορίας και έχει κατά διαστήματα απασχολήσει τον Τύπο.
Tο 1971 το βόρειο τμήμα της χερσονήσου περιήλθε(;) στην ιδιοκτησία της ναυπηγικής εταιρείας «Aρκαδία» από τον ΟΛΠ και το υπουργείο Πολιτισμού χορήγηθηκε άδεια με όρο που αγνοήθηκε «ιδρύσεως μηχανουργείου προχείρου κατασκευής ώστε να καθίσταται ευχερής η ανά πάσαν στιγμήν μετατόπισή της...»
Το ιδιοκτησιακό καθεστώς στη περιοχή Κυνοσούρας είναι πολύπλοκη ιστορία.
Το μεγαλύτερο κομμάτι εμφανίζεται σαν ιδιοκτησία της ανώνυμης εταιρίας Αρκαδία. Αν και χαρακτηρισμένη περιοχή ως αρχαιολογική ζώνη γίνονται εργασίες αμμοβολών, επέκτασεις ναυπηγείων και εγκατάσταση πλωτών διαχωριστήρων για την κατεργασία πετρελοειδών αποβλήτων.
Η εταιρία όπως αναφέρει εισήγηση της αρχαιολογικής υπηρεσίας: «από το έτος 1975 και εξής προσπάθησε κατ’ επανάληψιν να εκμεταλλευτεί τον χώρο του “Tύμβου”, άλλοτε με καταστροφικές για τον ανατολικό τομέα εκσκαφικές εργασίες, άλλοτε χρησιμοποιώντας τον ως πεδίο συγκέντρωσης απορριμμάτων (1977) κι άλλοτε επιχειρώντας να διαμορφώσει στην περιοχή λιμένα και σταθμό μεταφοράς άνθρακος (1980), χωρίς τη σχετική άδεια του YΠΠO».


Το '75 η Ναυπηγική Εταιρεία προχώρησε σε εκσκαφικές και ισοπεδωτικές εργασίες καταστρέφοντας το ανατολικό τμήμα του τύμβου με το άνοιγμα σκάμματος βάθους 15 μ. Οι εκσκαφές σταμάτησαν την ύστατη στιγμή από την αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία, όχι όμως και οι εργασίες της εταιρείας, η οποία συνέχισε να χρησιμοποιεί το ακρωτήριο με τον Τύμβο για ναυπηγείο, υποστηρίζοντας ότι... «οι εκσκαφές απέδειξαν ότι ο "Τύμβος" είναι φυσικό βραχώδες έξαρμα».!!!!
Από την πλευρά τους βέβαια οι αρχαιολόγοι έχουν διαφορετική άποψη. Συγκεκριμένα η Β' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, στη δικαιοδοσία της οποίας ανήκει ο χώρος, υποστηρίζει ότι κατά τις ανασκαφικές έρευνες που διενεργήθηκαν το 1966, το 1977 και το 1980 διαπιστώθηκε πως πρόκειται για τεχνητό τύμβο. Βρέθηκε επάνω στο φυσικό βραχώδες ύψωμα κυκλικός λιθοσωρός με τεχνητή επίχωση στην περιφέρεια που είχε κατασκευαστεί στην αρχαιότητα από αργούς πωρόλιθους και άφθονη λατύπη.
Ενώ επάνω από τον λιθοσωρό που έχει διάμετρο περίπου 20 μ. διασώζεται τεχνητή επίχωση ύψους 1 μ. σύμφωνα με την ειδική κατασκευή που συναντάται στους τύμβους.
Στη βόρεια πλευρά του τύμβου σώζονται ορθογώνιες κατασκευές από ογκόλιθους για τις οποίες οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι μπορεί να αποτελούσαν το πολυάνδρειον των πεσόντων στη Ναυμαχία. Ενώ επίσης στην ανατολική πλευρά του τύμβου ανασκάφηκε νεκροταφείο του τέλους του 5ου αι. π.Χ. και στον ίδιο χώρο βρέθηκε και βωμός.
Εκτός όμως από τον τύμβο, στην άκρη της Κυνόσουρας ξένοι ταξιδιώτες είδαν τον περασμένο αιώνα μια μαρμάρινη βάση, την οποία απέδωσαν στο Τρόπαιο.
Από αυτή δεν σώζονται σήμερα παρά μόνο λαξεύματα στον βράχο και πλίνθοι από τα θεμέλιά της, τα οποία εντόπισε πριν από 30 χρόνια ο αμερικανός αρχαιολόγος Eugene Vanderpool και ο ίδιος είχε σημειώσει ότι κομμάτια του Τροπαίου θα πρέπει να βρίσκονται στη θάλασσα όπου ως πρόσφατα εξέβαλλε ο Κεντρικός Αποχετευτικός Αγωγός της Αθήνας…. Εκεί θα αναζητηθούν από τους αρχαιολόγους σε μια προσπάθεια ανασύνθεσης του Τροπαίου που οι Αθηναίοι έστησαν μετά τη νίκη τους κατά των Περσών. Ετσι, ενώ είναι γνωστό ότι το ακρωτήρι της Κυνόσουρας ήταν χώρος ιερός για τους Αθηναίους και εκεί υπήρχε το πολυάνδρειον με τους τάφους των ηρώων νεκρών, το ιερό του Κυχρέως και το τέμενος του Αιάντειου, σήμερα έχει μεταταπεί σε ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη. Και αυτά συμβαίνουν σε ένα χώρο που συνδέεται με το μεγαλύτερο πολεμικό γεγονός της αρχαίας μας ιστορίας, την απόκρουση δηλαδή των ασιατών βαρβάρων από την Ευρώπη.


Tο υπουργείο τη δεκαετία του ’90 εξέτασε την απαλλοτρίωση της έκτασης, (24 στρέμματα ανήκουν στα ναυπηγεία και 11 στον OΛΠ), η αξία της οποίας είχε οριστεί ένα δισ. Oπως ήταν φυσικό ποτέ δεν έγινε. Άλλωστε στο επίσημο σάιτ του ΟΛΠ διαφημίζεται απλά ως περιουσιακό του στοιχείο και έκταση προς άγρια βιομηχανική εκμετάλλευση.

«Γκρούντι όιλ». Πρόκειται για την ονομασία του ακατέργαστου πετρελαίου. Θεωρείται από το πιο εύφλεκτο υλικό και η φόρτωση ή η εκφόρτωσή του στα δεξαμενόπλοια γίνεται με ειδικές προφυλάξεις και άκρως προστατευτικά μέτρα. Επιπλέον, τα πληρώματα των δεξαμενοπλοίων, όχι μόνον αυτών που μεταφέρουν αυτό το υλικό αλλά όλων των τύπων, σύμφωνα με το νόμο, πρέπει να έχουν και τα κατάλληλα πιστοποιητικά γνώσεων, όπως αυτό που ονομάζεται «τάνκερ σέιφτ». 


Ο 23χρονος Βλάσης Βλασόπουλος, σκοτώθηκε τον Ιούνη του 2000, στο «ΣΛΟΠΣ», πάνω σε ένα πλοίο, του οποίου οι δεξαμενές περιείχαν μείγμα από διάφορα είδη πετρελαιοειδών και ίσως περιείχε και μια ποσότητα από «γκρούντι όιλ»! Η τρομακτική έκρηξη ταρακούνησε ολόκληρο το Πέραμα. «Εσκασε το σλοπάδικο», ήταν η φράση που μεταδιδόταν από στόμα σε στόμα, η οποία κατέληξε σε μια ανατριχιαστική διαπίστωση: «Κάποτε θα γινόταν».